Jaan de Graaf: Nuchtere ster maar niet op zondag

Jaan de Graaf: vis en voetbal

Het zijn mannen met beroepen als visser, marktkoopman of timmerman en luisteren naar namen als Vedder, De Graaf (Jaan, Henk en Evert) of de Feyter. Ze komen allen uit hetzelfde dorp Spakenburg, wat op dat moment een streng gereformeerd vissersdorp is. Ze spelen voetbal bij hun lokale trots: IJsselmeervogels.

In het seizoen 1975/1976 presteren ze geweldig in het nationale bekertoernooi. Eerst wordt de sterke amateurclub Limburgia met 1-0 verslagen en daarna wordt de eerste divisieclub SC Amersfoort via een 4-1 overwinning uitgeschakeld. In de derde ronde wordt in Spakenburg met 2-1 van FC Groningen gewonnen.

Op 13 maart 1975 wordt de kwartfinale om de KNVB-beker gespeeld in de Alkmaarder Hout: AZ’67 tegen de IJsselmeervogels. Het zal de meeste legendarische wedstrijd uit de historie van Vogels worden. De wedstrijden werden altijd op woensdag gespeeld, maar wordt nu bij grote uitzondering een dag later gespeeld vanwege de Biddag voor Gewas en Arbeid, een voor de Spakenburgers belangrijke protestantse gedenkdag. Er zijn In Alkmaar zoveel Spakenburgers aanwezig dat niet iedereen in het stadion past.

IJsselmeervogels begint verbluffend sterk aan de wedstrijd en komt op een 0-2 voorsprong. De talentvolle Jaan de Graaf is op dat moment rechtsbuiten bij IJsselmeervogels en verteld : "Jan Vedder scoorde de 0-1 en ik maakte er zelf 0-2 van. Die beelden zijn ook op de landelijke TV geweest.” De professionals komen terug tot 2-2 en kunnen zelfs de winst grijpen via een toegekende strafschop. Het jongensboek-verhaal krijgt een passend vervolg als doelman Jos de Feyter de inzet van toekomstig landelijk topscorer Kees Kist stopt.

In de verlenging moeten amateurclubs het qua conditie en ervaring vaak afleggen tegen hun grote broertjes, maar de Vogels halen ongeschonden de penaltyreeks. Keeper Jos de Feyter keert opnieuw een penalty van Kist, waarna Evert de Graaf de winnende strafschop binnen schiet. De supporters worden gek van vreugde en wat weinigen voor mogelijk houden is een feit. IJsselmeervogels staat in de halve finales.

De spelersbus gaat onder politiebegeleiding terug naar Spakenburg, waar de supporters nog lang genieten van hun zwaar bevochten overwinning. FC Twente, dat op dat moment de beste ploeg in de eredivisie is (met o.a.Epi Drost, Arnold Mühren, Theo Pahplatz, Kick van der Vall en Frans Thijssen) wordt de volgende tegenstander. IJsselmeervogels is in die wedstrijd kansloos en verliest met 6-0, maar heeft desondanks geschiedenis geschreven.

Het bekeravontuur levert IJsselmeervogels bovendien de eretitel Sportploeg van het Jaar 1975 op. Het is een unieke prestatie die misschien nooit meer herhaald zal worden.

Het geheim van de stunt: niet op zondag

Jaan de Graaf scoort tegen van Breukelen, namens AZ'67

Tegenwoordig worden talenten al op jonge leeftijd weggekaapt bij amateur verenigingen. Vanwege de hechte gemeenschap, de sociale controle maar vooral vanwege geloofsovertuigingen niet op zondag te sporten kan deze unieke lichting bij elkaar blijven. Jan Vedder heeft aanbiedingen van zijn favoriete Feyenoord -onder druk van zijn moeder en vriendin - laten schieten en ook Jaan de Graaf wijst in eerste instantie Anderlecht, Fenerbahce en Ajax de deur. Uiteindelijk gaat de speler alsnog overstag om tijdens de gouden jaren van AZ'67 een profavontuur te beginnen. Hij heeft dan wel de afspraak dat hij niet op zondag hoeft te spelen. In vier jaar schopt hij desondanks nog 34 goals binnen. Daarna is hij weer werkzaam te midden van de hechte gemeenschap in Spakenburg. Hij pakt hij zijn beroep van (markt)koopman weer op: Oma's cake en later brood. Een groter verschil met hedendaagse vedetten is bijna niet denkbaar.