Hans van Helden, hoe sterk is de eenzame schaatser?

In Almkerk, een Brabants dorpje op een steenworp afstand van de Biesbosch word in 1948 de boerenzoon Hans van Helden geboren.
De schaatser met de verfijnde techniek meld zich in 1973 aan de schaatstop. Het talent pakt dat jaar brutaal een tweede plaats op het EK. Van Helden beheerste alle vijf de schaatsafstanden en was het voorbeeld voor de grote stoet succesvolle Nederlandse all-rounders die hem zouden volgen.

In 1976, zijn beste jaar, is van Helden bijna een jaar aanvoerder van de Adelskalendern, de fictieve ranglijst over vijf afstanden. Ook verbreekt hij het wereldrecord op 1500m en 5000m. Een gouden toekomst dient zich aan. Op de Olympische Spelen in Innsbruck is hij favoriet voor de 1000 en 1500 meter, maar hij faalt op de eerste afstand. Op de 1500 meter, 5 en 10 kilometer haalt hij wel een bronzen medaille, die als een troostprijs zal aanvoelen. Op het WK van dat jaar kan hij wederom de druk niet weerstaan en eindigt derde (achter Piet Kleine en Sten Stensen). In 1976 en 1977 pakt hij wel de Nederlandse titel.

Bijzonder karakter

De Almkerker had een zeer grillig karakter. Anderen omschreven hem als einzelgänger en enfant terrible. Zijn karakter en onvoorspelbaarheid zaten hem vaak in de weg in zijn ijver om grote internationale titels te winnen.
Dat van Helden onvoorspelbaar uit de hoek kon komen ondervond ook toenmalig minister Van Doorn  die hem feliciteerde met zijn succes. Van Helden gaf de minister meteen pittig van repliek over het verdwijnen van omroepvereniging Veronica en radio Noordzee. Ook het pijproken van de minister moest het ontgelden. "Het stinkt hier als de pest" en "U bent die man die de omroep liet verdwijnen" waren uitspraken van de man die geen blad voor de mond nam.

Na 1976 bleef hij nog lang schaatsen, maar was het buiten de schaatsbaan stil om de man die weinig over zichzelf prijsgaf en een moeilijke gesprekspartner was. Journalist Leo Verheul waagde tweemaal een poging.
Bij zijn eerste bezoek trof hij een vrouw aan die met een grote komkommer aan het spelen was, terwijl van Helden zich thuis verstopt had (bron: De Volkskrant). Jaren later - als de schaatser een teruggetrokken bestaan in Frankrijk leidt - komt hij na een lange reis op het adres waar van Helden moet wonen. De grillige schaatsheld wil echter geen gesprek aangaan.

Schaatsen onder de Franse vlag

Begin jaren tachtig trouwde Van Helden met de Française Marie-France Vives, ook een schaatster. Hij naturaliseerde zich tot Fransman en kwam voor dat land uit op grote toernooien. De koppige schaatser heeft geen zin in vermoeiende gevechten met de schaatsbond of in kwalificatietoernooien. Voor Frankrijk kan hij aan alle toernooien meedoen en zijn eigen voorbereiding uitstippelen,

Tot zijn veertigste blijft van Helden schaatsen en doet elk jaar trouw mee aan alle toernooien, waar hij figureert in de kantlijn. Hij tracht te pieken op de Olympische Spelen. In 1984 bij de Winterspelen van Sarajevo draait hij zijn landgenoten en de bond nog eenmaal een loer. De inmiddels 36-jarige wordt vierde op zijn beste afstand, de 1.500 meter (1:58,39). Dat is ruim voor zijn voormalige landgenoten Hilbert van der Duim, Frits Schalij en Hein Vergeer.

Het wrange is dat de teller slechts op drie bronzen Olympische medailles blijft staan. De man die zijn beste jaren beleefde aan het begin van zijn carriere, bleef zijn droom najagen en blijft de eenzame schaatser tot in al zijn vezels.


Interview door Mart Smeets na afloop van Olympische 1500m in Serajevo (1984):